نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (6)

8 ـ رویارویی‌ها

1ـ رویارویی سفیانی با ایرانیان :

امام علی (ع) می‌فرمایند: (هنگامی‌که سپاه سفیانی به سوی کوفه عزیمت می‌کند، سفیانی گروهی را به جستجوی اهل خراسان می‌فرستد که برای یاری حضرت مهدی (عج) خروج کرده‌اند. سپاه سفیانی با سپاه سید هاشمی در دروازة اصطخر روبرو می‌شوند، که مردی به نام شعیب بن صالح پرچمدار خراسانی‌هاست و پرچمهای سیاهی در دست دارند. نبرد سختی در میانشان پدید می‌آید که سرانجام صاحبان پرچم‌های سیاه پیروز می‌شوند و سپاه سفیانی پا به فرار می‌گذارند. در آن هنگام مردم به دیدار حضرت مهدی (ع) مشتاقتر می‌شوند و به جستجوی او می‌پردازند. مهدی در آن هنگام در مکه ظهور می‌کند و پرچم رسول اکرم (ص) را در دست می‌گیرد.) (57)
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (تخرج من خراسان رایات سود فلایردها شیء حتی تنصب بایلیاه یعنی بیت المقدس.) (58)
از خراسان پرچم‌های سیاهی خارج می‌شوند که هیچ چیزی مانع آنها نمی‌شود. تا اینکه در ایلیا یعنی بیت المقدس استقرار می‌یابند.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (فاذا غیرت سنتی یخرج ناصرهم من ارض یقال لها خراسان برایات سود فلا‌یلقاهم احد الا هزموه و غلبوا علی ما ایدیهم حتی تقرب رایاتهم بیت المقدس.) (59)
آنگاه که سنت من تغییر کند، یاری کننده آنها از سرزمینی که به آن خراسان گفته می‌شود با پرچم‌های سیاه قیام خواهد کرد. هیچ کس با آنها مواجهه نمی‌شود مگر آنکه او را شکست می‌دهند و بر هر چه در دست آنان است غلبه می‌یابند، تا آن که پرچم‌های آنها به بیت‌المقدس نزدیک می‌شود.
در این روایت آغاز شکل گیری قیام مردم ایران را، تغییر سنت پیامبر بیان می‌دارد، همین عملکرد را در ابتدای قیام امام خمینی در سال 1342 مشاهده می‌نماییم. امام در سخنرانی تاریخی خود در قم، با جملة « من اعلان خطر میکنم» آغاز نمود و تمام مسلمانان را برای نجات اسلام بیدار نمود. هشدار امام به از بین رفتن اسلام بر اثر سیاست‌های حکومت پهلوی و تلاش برای نجات اسلام، گویای راهبردی است که در روایت آمده است.
امام از همان آغاز مسئلة فلسطین را در رأس امور خود قرار داد و خطر اسرائیل را اعلام نمود.
(و تقبل خیل السفیانی کالیل و السیل، فلا تمر بشیء الا اهلکته و هدمته، حتی یدخلون الکوفه، فیقتلون شیعه آل محمد، ثم یطلبون اهل خراسان فی کل وجه، و یخرج اهل خراسان فی طلب المهدی فیدعون الیه و ینصرونه.) (60)
سپاه سفیانی همانند شب و چونان سیل، پیش می‌روند و از هر آن چیزی که می‌گذرند آن را نابود و منهدم می‌کنند تا وارد کوفه شوند، در آن جا شیعیان آل محمد (ص) را می‌کشند و سپس از هر سو به دنبال اهل خراسان می‌گردند، مردم خراسان نیز در طلب مهدی (ع) بیرون می‌آیند و به سوی او دعوت می‌کنند و او را یاری می‌نمایند.
این روایات به شکل‌گیری جریان مقابله با سفیانی اشاره می‌نماید. این جریان مقاومت، باایجاد ژئوپلیتیک مقاومت در منطقه، در مقابل جریان سفیانی قرار می‌گیرند. در روایات دیگری به نقش آنان در زمینه‌سازی ظهور حضرت حجت اشاره می‌نماید. ارتباطی که میان مقاومت منطقة ایران و شام پدید می‌آید، از نکات راهبردی روایات می‌باشد.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: (و السفیانی بالعراق یقاتل اهل المشرق .... یلتقی السفیانی و الرایات السود فیهم شاب من بنی هاشم کفه الیسری خال، و علی مقدمته رجل من بنی تمیم یقال له شعیب بن صالح بباب اصطخره.) (61)
و سفیانی در عراق با اهل مشرق می‌جنگد ... سفیانی و (اصحاب) پرچم‌های سیاه بر دروازه استخر با هم روبرو می‌شوند، در میان (اصحاب پرچم‌های سیاه) جوانی است از بنی هاشم که در دست چپش خالی است و پیشاپیش آنها مردی است از بنی تمیم که او را شعیب بن صالح می‌گویند.
امام علی (ع) می‌فرمایند: (و ان لآل محمد بالطالقان لکنزاً سیظهره ا... اذا شاء دعاه حق یقومون باذن ا... فیدعون الی دین ا... .) (62)
برای آل محمد در طالقان گنجی است که هر گاه خدا بخواهد آن را آشکار خواهد ساخت. (آنها) دعوت کنندگان به حق هستند، به فرمان خدا قیام می‌کنند و به دین خدا فرا می‌خوانند.
امام علی (ع) می‌فرمایند: (تخرج الرایات السود من خراسان معها قوم ضعفاء تجتمعون فیویدهم ا... بنصره.) (63)
از خراسان پرچم‌های سیاهی خارج می‌شوند که با آنها مستضعفانی که با هم مجتمع و متحد شده‌اند، همراه‌اند و خدا با یاری خود، آنها را کمک می‌کند.

2ـ رویارویی مقاومت شام با سفیانی به کمک ایرانیان :

همزمان با شکل‌گیری فتنة سفیانی در شام و گسترش آن به دیگر مناطق، جریاناتی مخفی ازمقاومت در منطقة شام شکل می‌گیرد که با جریان مقاومت در ایران نیز، مرتبط بوده و از آنجا حمایت می‌شود.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (گروهی از امت من، پیوسته بر دروازه‌های بیت‌المقدس و اطراف آن و بر دروازه‌های انطاکیه و اطراف آن و دروازه‌های دمشق و اطراف آن و بر دروازه‌های طالقان و اطراف آن، از حق حمایت می‌کنند. نه از کسانی که آنها را تنها می‌گذارند و نه از کسانی که به آنها یاری می‌رسانند، باکی ندارند، تا [آن جا که] خداوند گنج خود را از طالقان خارج گرداند و بوسیله آنها دینش را که پیش از آن مرده بود زنده می‌گرداند). (64)
همان‌گونه که اشاره شد، این روایت گویای این راهبرد آخرالزمانی برای نهضت زمینه‌ساز می‌باشد، که باید همواره در این مناطق تمرکز جمعیتی داشته باشد و رابطة خود را میان نهضت‌های دیگر در مناطق یاد شده حفظ نماید. همین عملکرد را در دوره‌های قبل، از زمان قبل و بعد از اسلام و خاصه در دورة غیبت، در فصل قبل مورد بررسی قرار دادیم.
تشکیل مقاومت سازمان‌یافته و ارتباط میان سازمان‌های مقاومت در منطقه، نکتة راهبردی این روایت می‌باشد، که رژیم صهیونیستی با ایجاد اختلاف در میان سران گروه‌های مقاومت فلسطینی به‌دنبال هدف قرار دادن این راهبرد می‌باشد.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (لا تزال طائفه من امتی علی الذین ظاهرین، لعدوهم قاهرین، لا یضرهم من خالفهم الا ما اصابهم من لاواء حتی یاتیهم امراً ... و هم کذلک، قالوا یا رسول ا... و این هم؟ قال ببیت المقدس و اکناف بیت المقدس.) (65)
گروهی از امت من، پیوسته از دین پشتیبانی می‌کنند و در مقابل دشمنانشان ایستادگی می‌نمایند. مخالفانشان نمی‌توانند، جز مختصر گرفتاری، به آنها زیان برسانند؛ آنها تا امر خدا بیاید، چنین‌اند. سوال کردند: ای رسول خدا این گروه کجایند؟ فرمود: در بیت المقدس و اطراف آن.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (یخرج شعیب بن صالح متخفیاً الی بیت المقدس یوطی للمهدی منزله.) (66)
شعیب بن صالح مخفیانه به بیت المقدس می‌رود و مقدمات ورود مهدی (عج) را مهیا می‌کند.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (ینزل بیت المقدس یوطی للمهدی سلطانه یمد الیه ثلاثمائه من اهل الشام.) (67)
(شعیب بن صالح) به بیت المقدس وارد می‌شود و زمینه حکومت مهدی (ع) را فراهم می‌سازد و سیصد نفر از اهل شام به کمک او می‌شتابند.
در این روایات به هدف حرکت جریان مقاومت اشاره می‌شود، جریان مقاومت در ایران و شام پس از مقابله با سفیانی به زمینه‌سازی ظهور حضرت می‌پردازند تا مقدمات حکومت ایشان فراهم گردد. نهضت زمینه‌سازی ظهور و جامعه سازی مهدوی،رسالتی است که ایرانیان و مقاومت اسلامی در شام، آن را پیاده می نمایند.همان چیزی که ما از عملکرد امام خمینی،علامه شرف الدین و امام موسی صدر ، مورد بررسی قرار دادیم.

3ـ رویارویی یمانی با سفیانی :

در روايات مربوطه به قيام يماني، به هم‌پيمان شدن وي با خراساني و ياري به او در برابر دشمنانش اشاراتي رفته است. مانند اين روايات: «و خداوند عزّوجلّ براي او ـ يعني امام مهدي(ع)ـ خراسان را مي‌گشايد و اهل يمن از او اطاعت مي‌كنند». امام رضا(ع) نيز در سخني اشاره به هم‌پيماني آن دو مي‌كنند، آنجا كه دربارة نشانه‌هاي نزديك به فرج از آن حضرت پرسيدند و ايشان فرمودند: «آيا به اجمال مي‌خواهي يا اكثار»؟ آن مرد مي‌گويد: بلكه اجمال بفرماييد، پس امام فرمودند: «هرگاه كه پرچم قيس را در مصر و پرچم كندي [يعني يماني] را در خراسان درك كردي».
همچنين در بيان امير مؤمنان(ع) دربارة خصوصيات مشترك يماني و خراساني در جنگ دمشق و آزادسازي آن از سيطرة سفياني چنين آمده است: «و [سفياني] به روش ستمكاران نخستين عمل مي‌كند و خداوند از آسمان بر عملش خشم مي‌گيرد، آنگاه جواني را از مشرق كه به اهل بيت پيامبر(ص) فرامي‌خواند، عليه او برمي‌انگيزاند. اينان اصحاب پرچم‌هاي سياه هستند. خداوند به ايشان عزت اعطا و پيروزي را برايشان نازل مي‌فرمايد، پس احدي با ايشان به نبرد نمي‌پردازد مگر اينكه او را شكست مي‌دهند و سپاه قحطاني [يمني] به حركت درمي‌آيد... و جوان يمني در پي نابود كردن حمّاز جزيره [سفياني] است تا آنكه در دمشق فرود مي‌آيند و آن را [در مدّت زماني] سريع‌تر از دريا فتح مي‌كنند». و اين حديث در مقام توصيف رويارويي نظامي در مرزهاي سوريه بين خراساني و سفياني است كه پس از سپاه يماني تحت فرماندهي او براي ياري رساندن به خراساني وارد ميدان نبرد مي‌شوند. (68)
در روايت اميرالمؤمنين(ع) نيز آمده است: «سپاهي به مدينه فرستاده مي شود. پس هر كس از آل محمد(ص) را كه توانستند، مي‌گيرند و مردان و زنان از بني‌هاشم كشته مي‌شوند. در آن هنگام، مهدي و سپيدنشان از مدينه به مكه مي‌گريزند. پس گروهي در جستجوي آن دو فرستاده مي‌شوند، در حالي كه آن دو به حرم خدا و امنيت او رسيده‌اند» (69)

9ـ فرجام شورش سفیانی

سپاهيان سفياني از اين پس عقب نشيني را تجربه مي‌کنند تا حوالي درياچه طبريه دو لشکر مهدوي و سفياني با هم رو در رو مي‌شوند. درياچه طبريه در قسمت غربي وادي يابس قرار دارد. اين منطقه که سرآغاز شورش سفياني را به چشم خويش ديده بود نه ماه بعد از آن و سه ماه پس از ظهور امام عصر(ع) شاهد سرانجام او خواهد بود:«سفياني با لشكر و مال‌هاي سواري خود خروج مي‌كند و تعداد صد و هفتاد هزار نفر با او خواهند بود و در درياچه طبريه فرود مي‌آيند، آنگاه مهدي(ع) در حالي كه جبرئيل(ع) پيشاپيش او حرکت مي‌کند به سوي سفياني حركت مي‌كند. آنان در شب راه مي‌روند و روز پنهان مي‌شوند و مردم هم از آن حضرت متابعت مي‌كنند تا اينكه در درياچه طبريه با سفياني رو به رو مي‌شوند و خدا به سفياني غضب مي‌كند. خلق خدا هم به جهت غضب خدا به او غضب مي‌كنند. پرنده‏ها آنها را با پر و بال خود سنگباران مي‌كنند و كوه‌ها با سنگ‏هاي خود و ملائكه با صداهاي خود آنها را مورد حمله قرار مي‏دهند. ساعتي طول نمي‌كشد كه خدا همه اصحاب سفياني را هلاك مي‌نمايد و غير از سفياني كسي از آنها باقي نمي‌ماند. آنگاه مهدي(ع) او را گرفته در زير درختي كه شاخه‏هاي آن به طرف درياچه طبريه متمايل است مي‌كشد و در پي آن، شهر دمشق را تصرف مي‌كند. بعد از آن پادشاه روم با صد هزار صليب كه‏ در زير هر صليبي ده هزار نفر قرار دارد شورش مي‌كند و طرسوسا را با نيزه فتح نموده، اموال مردم را غارت مي‌كند. اين سرانجام خفت بار سفياني است که حتي ارشادات امام عصر(ع) را برنمي‌تابد و تا پايان به عنوان دشمن اهل بيت(ع) در ميدان جنگ باقي مي‌ماند. (70)
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: (ان المهدی و السفیانی یقتتلون فی بیت المقدس، حین یستقبله البیعه فیوتی بالسفیانی اسیراً فیامر به فیذبح علی باب الرحمه هم تباع نساءهم و غنائمهم علی درج دمشق.) (71)
و هنگامیکه سفیانی بیعت خود را پس می‌گیرد، مهدی (ع) و سفیانی در بیت‌المقدس با یکدیگر می‌جنگند، سپس او را اسیر کرده و می‌آورند و به دستور او در باب الرحمه کشته می‌شود، سپس زنان و غنیمت‌هایشان در دروازه دمشق به فروش گذاشته می‌شود.
در این روایت اشاره می‌شود که جنگ اصلی حضرت با سفیانی در بیت‌المقدس می‌باشد. این موضوع علت حرکت و تلاش شعیب بن صالح را در زمینه‌سازی حکومت حضرت در این منطقه، مشخص می‌کند. در واقع شعیب بن صالح برای تدارک و تجهیز نیروهای حضرت در این منطقه، برای مقابله با جریان سفیانی وارد فلسطین می‌شود. این راهبرد ارتباطی و اطلاعاتی ما در تعامل با نیروهای فلسطینی و لبنانی می‌باشد.
امام سجاد(ع) می‌فرمایند: (یخرج السفیانی بمئه و سبعین الفاً فینزل بحیره طبریه. و یسیر الیه المهدی (ع) ثم یواقعه هناک. و لا تکون ساعه حتی یهلک ا... اصحابه و لا یبقی الا هو وحده. فیاخذه المهدی (ع) فیذبحه تحت الشجره التی اعضانها مرلاه علی بحیره طبریه ثم یهلک مدینه دمشق). (72)
سفیانی با یکصد و هفتاد هزار جنگجو حرکت می‌کند و در کنار دریاچة طبریه فرود می‌آید و حضرت بقیه الله (ع) به سوی او حرکت می‌کند و در کنار دریاچة طبریه بر او می‌تازد و در کمتر از یک ساعت همه سپاهیانش هلاک می‌شوند و فقط شخص سفیانی باقی می‌ماند. آنگاه حضرت مهدی او را دستگیر می‌کند و در کنار دریاچه طبریه در زیر درختی که شاخه‌هایش به روی دریاچه بال گشوده سر می‌برد و سپس شام را تحت تصرف خود درمی‌آورد.
امام علی (ع) می‌فرمایند: (آنگاه مهدی با هزار مرکب به سوی قدس حرکت می‌کند. در شام، فلسطین، صور، عکا و غزه منزل می‌کند. آنگاه مهدی (ع) وارد بیت المقدس می‌شود). (73)
در این روایات تأکید فراوانی بر مناطق لبنان(صور و کوههای لبنان) و فلسطین(بیت المقدس،غزه، عکا،دریاچه طبریه) شده است.این مناطق تحت سیطیره سپاهیان حضرت قرار می گیرد.
قرآن کریم می‌فرماید: (هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون). (74)
اوست کسی که رسول خدا را فرستاد با هدایت و دین حق، تا ظاهر شود دین بر تمام زمین، هر چند مشرکان ناراحت باشند.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: (و الله ما نزل تاویلها بعد و لا ینزل تاویلها حتی یخرج القائم فاذا خرج القائم لم یبق کافر بالله و لا مشرک بالامام الا کره خروجه، حتی لو کان الکافر فی بطن صخره قالت یا مومن فی بطنی کافر فاکسرونی و اقتله).(75)
به خدا سوگند، تا کنون تأویل این آیه محقق نشده است و تأویل آن محقق نمی‌شود مگر با خروج قائم، پس چون قائم خروج نمود، هیچ کافر به خداوند و هیچ مشرک نسبت به امام باقی نمی‌ماند مگر آنکه او برایش ناخوشایند است. [در این شرایط] حتی اگر کافر به دل سنگ‌ها وصخره‌ها هم پناه برد، صخره خواهد گفت: مومنین! کافری در درون من پنهان است، مرا بکشید و او را به قتل برسانید.
امام کاظم (ع) می‌فرماید: (در تفسیر آیه: افغیر دین الله یبغون و له اسلم من فی السموات و الارض طوعاً و کرهاً و الیه یرجعون.) (76)
آیا آنها غیر از آیین خدا را می‌طلبند؟ و [حال آنکه] همه آن کسانی که در آسمان و زمین‌اند، از روی اختیار یا اجبار، در برابر او تسلیم‌اند و همه به سوی او بازگردانده می‌شوند.
فرمودند: ( این آیه درباره قائم نازل شده است؛ او هنگامیکه در برابر یهود، صابئین، زنادقه، اهل ردّه و کفار، در شرق و غرب زمین، قیام می‌کند، اسلام را بر آنها عرضه می‌نمایند، هر کس از روی اختیار اسلام آورد، او را به نماز و زکات و به هر آنچه به مسلمانان امر شده و خداوند برای آنها واجب قرار داده است، امر می‌کند و هرکس اسلام نیاورد، گردنش زده می‌شود تا جایی که در شرق و غرب عالم کسی باقی نمی‌ماند مگر آن که خدا را به وحدانیت بشناسد. ) (77)
در این مرحله حضرت پس از تسلط بر خاورمیانه و از میان بردن فتنه سفیانی و یهود، دیگر کشورها و مناطق را به اسلام دعوت می‌نماید. در واقع وجود حکومت یهود در فلسطین و حکومت سفیانی بر شام، مانع ابلاغ رسالت جهانی ایشان می‌باشد.
ایشان با از بین بردن دشمنان بشریت ،جهان را مهیای پذیرش اسلام می‌نماید .
قرآن کریم می‌فرماید :
(هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون). (78)
اوست کسی که رسول خدا را فرستاد با هدایت و دین حق تا ظاهر شود دین بر تمام زمین، هر چند مشرکان ناراحت باشند.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: (و الله ما نزل تاویلها بعد و لا ینزل تاویلها حتی یخرج القائم فاذا خرج القائم لم یبق کافر بالله و لا مشرک بالامام الا کره خروجه، حتی لو کان الکافر فی بطن صخره قالت یا مومن فی بطنی کافر فاکسرونی و اقتله). (79)
به خدا سوگند، تا کنون تأویل این آیه محقق نشده است و تأویل آن محقق نمی‌شود مگر با خروج قائم، پس چون قائم خروج نمود، هیچ کافر به خداوند و هیچ مشرک نسبت به امام باقی نمی‌ماند مگر آنکه او برایش ناخوشایند است. [در این شرایط] حتی اگر کافر به دل سنگ‌ها و صخره‌ها هم پناه برد، صخره خواهد گفت: مومنین! کافری در درون من پنهان است، مرا بکشید و او را به قتل برسانید.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: (لا یبقی علی ظهر الارض بیت مدر و لا وبر او دخله الله کلمه الاسلام بعزّ عزیز و بذل ذلیل امّا یعزّهم فیجعلهم من اهلهم او یذلهم فیدینون لهم). (80)
بر روی زمین خانه‌ای در شهر و بیابان باقی نمی‌ماند مگر آنکه خداوند کلمه اسلام را با عزت بخشیدن به عزیز و خوار نمودن ذلیل، در آن وارد می‌سازد، اگر آن را عزت‌مندانه پذیرفتند آنها را از اهل آن قرار می‌دهد، و اگر از آن سرباز زدند [با گرفتن جزیه] خوارشان می‌دارد.
قرآن کریم می‌فرماید:
(و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین). (81)
و ما اراده کردیم که منت بگذاریم بر کسانی که به استضعاف کشیده شدند در زمین و قرار می‌دهیم آنها را پیشوایان و قرار می‌دهیم آنان را وارثین.
امام باقر (ع) می‌فرمایند: (این (آیه) مربوط به صاحب الامری است که در آخرالزمانی ظاهر می‌شود و ستمگران و فراعنه را نابود می‌کند و بر شرق و غرب زمین حکم می‌راند و زمین را همانگونه که از ظلم پر شده است از عدل آکنده می‌سازد). (82)
قرآن کریم می‌فرماید:
(و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر: ان الارض یرثها عبادی الصالحون). (83)
و همانا نوشتیم در زبور بعد از ذکر (تورات) که زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث خواهند برد.
در این آیات و روایات به گسترش اسلام پس از ظهور و جهانی شدن آن اشاره می‌گردد. اشاره به عناصر اصلی ژئوپلیتیک در این آیات و روایات مشهود است. این روایات دارای رویکردهای مختلفی برای نهضت‌ زمینه‌ساز می‌باشد، که با استخراج آنها، راهبردها و مبانی نهضت انتظار جهت زمینه‌سازی مشخص می‌گردد. آنچه که در سطح استراتژیک اهداف نهضت زمینه‌ساز می‌باشد ، پیاده نمودن تمامی گزاره‌های دین اسلام در سراسر زمین می‌باشد. در این نهضت با ارتقاء سطح بیداری و اقبال عمومی نسبت به دین و مقابله با دشمنان، زمینة ظهور حضرت مهیا می‌گردد.

پی نوشت ها :

57 – الملاحم و الفتن ، ص 51
58 – حلیه الابرار ، 572/2 ؛ تفسیرالبرهان ، 2/22
59 – ابراز الوهم المکنون ، ص 101
60 – ابن حماد ، الفتن ، 208/839 ؛ کنزالعمال 11/31497
61 – ابن حماد ، الفتن ، 146/604 ؛ 221/870
62 – شرح نهج البلاغه ، 48/7
63 – الفتن ، 856/214 ؛ الحاوی 68/2
64 – کنزالعمال ؛ 35054/283/12 ؛ تهذیب العساکر 555/1 ؛ سقوط اسرائیل ، پیشین ، ص 181
65 – مسند احمد ، 022383/309/8
66 – الحاوی للفتاوی 2/70 ؛ عقدالدرر 128
67 – الحاوی للفتاوی 2/67 ؛ البرهان 7/17
68 – در این باره ر ک: یاسری ، ابوذر ، خروج يماني ؛ نشانة حتمي ظهور ( همان )
69 – ابن حماد ، الفتن ، ص 223 ، جزء 5 ، ح 877
70 – مطهری نیا ، محمود ، گفته ها و ناگفته ها درباره سفیانی ( موعود ، ش97 )
71 – ابن حماد ، الفتن ، 244/955 ؛ الحاوی 2/72 ؛ البرهان 2/680/147
72 – بشاره الاسلام ، ص 46 ، 192/277 ؛ الحاوی للفتاوی ، ج 2 ، ص 160
73 – در این باره ر.ک: ماهنامه موعود ، ش 101 ، 1388
74 – قرآن کریم / توبه ، 33
75 – کتاب المحجه ، ص 86
76 – قرآن کریم ، آل عمران ، 83
77 – ابن حماد ، الفتن ، 254/994
78 – قرآن کریم ، توبه / 33
79 – کتاب المحجه ، ص 86
80 – مجمع الزوائد ، 14/6 ؛ مستدرک الصحیحین ، 430/4
81 – قرآن کریم ، قصص ، 5
82 – حلیه الابرار ، 2/52 ؛ تفسیر البرهان ، 2/220
83 – قرآن کریم ، انبیاء ، 105